Foto Will Whipple/Guardian News
„Ik heb dit boek geschreven voor mijn tien jaar jongere, dommere zelf.” De Amerikaanse historicus en futuroloog Alex Soojung-Kim Pang, auteur van het boek Rust in uitvoering, werkte jarenlang als consultant in Silicon Valley. Hij ontwikkelde techprojecten, reisde van hot naar her, altijd bezig met nieuwe internetstrategieën en het tevreden houden van klanten. Dat betekende eindeloos bellen en e-mailtjes beantwoorden tot laat in de avond. „Het was zeker geen baan waarbij om zes uur de bel gaat en je dienst eropzit”, vertelt hij aan de telefoon vanuit zijn woonplaats in Menlo Park in Californië. „Ik vond het ook lastig dat ik maar weinig resultaat zag van mijn inspanningen. Ik ontwikkelde strategieën, maar hoe dat zou uitwerken voor een bedrijf, wist ik pas na vijf jaar. Ik wilde goed werk afleveren, maar wist eigenlijk nooit of een klant tevreden zou zijn.”
Alex Soojung-Kim Pang (52)
is senior- consultant bij Strategic Business Insights en gasthoogleraar aan de univesiteit van Stanford.In 2013 publiceerde hij ‘Verslaafd aan afleiding, handleiding voor een gelukkig digitaal leven’. Zijn boek Rust in uitvoering, meer voor elkaar krijgen door minder te werken verscheen eind vorig jaar. Zijn artikelen verschenen onder meer in The Atlantic Monthly, Slate en Wired.Pang woont met zijn vrouw en twee kinderen in Menlo Park in Californië in de Verenigde Staten.
Burn-out
In 2008 kreeg Pang een burn-out. Hij besloot het roer om te gooien. Hij vertrok met zijn gezin naar Engeland. In Cambridge kon hij voor Microsoft Research met een aantal wetenschappers aan een onderzoeksproject werken. „Binnen een paar maanden kreeg ik ineens enorm veel gedaan. Ik werkte aan het project, schreef een boek, las veel, kreeg goede ideeën.”
Daarnaast had hij ook nog tijd om te wandelen, met zijn vrouw uit te gaan en in de pub te hangen. Die verandering zette hem aan het denken: maken lange werktijden ons wel productiever? Wat is de relatie tussen creativiteit en werk? „Ik leidde een leven zoals de Victorianen dat 150 jaar geleden al deden. Zij werkten zo’n vier uur op een dag en waren toch heel productief.”
Hij noemt Charles Darwin, die per dag zijn werk opdeelde in drie blokjes van negentig minuten. Of de negentiende-eeuwse romanschrijver Anthony Trollope die ’s ochtends tussen vijf en acht uur schreef voordat hij naar zijn dagelijkse werk op het postkantoor ging en zo, gedurende zijn leven, 47 romans schreef. „Hoe kreeg hij dat voor elkaar? Ik dacht, het antwoord op die vraag schuilt niet alleen maar in die paar uur. Het heeft ook te maken met die andere twintig.”
Wat bedoelt u daarmee?
Elke maandag de beste stukken over zelfverbetering en levensvragen.
Bewust kiezen voor rust
„De Victorianen leefden in een periode van snelle economische groei. De spoorwegen, de telegraaf en stoommachine maakten de wereld kleiner, nieuws werd sneller verspreid, werktijden en tempo in de fabrieken werden opgeschroefd. Dit zette traditionele leefritmes op zijn kop. De Amerikaanse psycholoog William James schreef in 1899 al een essay over de gevolgen van overwerk voor Amerikanen. Veel mensen hadden last van stress, toch pakten de Victoriaanse schrijvers en denkers in Engeland het anders aan. Ze begrepen dat het in een snel veranderende wereld mogelijk was om creatief en productief te zijn en tóch een evenwichtig leven te leiden. Dat deden ze bijvoorbeeld door heel bewust te kiezen voor rust.”
Eerst werkte ik in de avond. Nu begin ik om vijf uur ’s ochtends.
Over wat voor soort rust heeft u het dan?
„Er bestaan veel misvattingen over rust. Mensen denken bij rust aan op vakantie gaan of een film op de bank kijken. Het betekent vooral: niet werken. Die visie is te beperkt. Er bestaat ook zoiets als ‘bewuste rust’. Onderzoek heeft aangetoond dat juist de geest en het lichaam herstellen door actieve rust. Winston Churchill schilderde om te ontspannen. Scheikundige en nobelprijswinnaar Marie Curie was een fanatiek fietser. Neurowetenschapper Louis Reichardt is een van de beste bergbeklimmers ter wereld. Klimmen zet andere delen van het brein in werking: het gaat stap voor stap en je richt je op een concreet doel. Bovendien helpt het om met tegenslag om te gaan. Reichardt, die de K2 en de Mount Everest beklom, zei hierover: ‘Als je wekenlang je leven hebt geriskeerd maak je je heus niet meer zo druk om een paper dat wordt afgewezen’.”
Waarom is dit soort actieve rust zo goed voor het creatieve brein?
„Tegenwoordig weten we iets meer over de cognitieve processen die tijdens creatieve momenten actief zijn. Hoe ontstaat bijvoorbeeld inspiratie? Dat is al lange tijd een mysterie. Maar met neurowetenschappelijke studies, met behulp van fmri-scans, komen we nu meer te weten over het rustende brein. Als je je bijvoorbeeld overgeeft aan dagdromen wordt hiermee een gedeelte in het brein aan het werk gezet dat bekendstaat als het ‘defaultnetwerk’. Bij creatieve mensen blijkt dit netwerk sterkere connecties te hebben tussen gebieden die worden geassocieerd met verbale en visuele vaardigheden, en het geheugen. Deze connecties stellen het brein in staat om in rusttoestand aan problemen te blijven werken. Dit verklaart bijvoorbeeld het mysterieuze ‘aha-moment’. Iedereen kent dat wel, dat je iets over een actrice wilt vertellen, maar niet op haar naam komt. En dat je ineens, terwijl je een uur later in de auto zit, denkt: tuurlijk, Scarlett Johansson.”
Uw boek is geen pleidooi tegen hard werken.
„Nee. Ik vind alleen dat we de relatie tussen werk en rust moeten heroverwegen. Rust is niet alleen een fysieke noodzaak, we moeten het gaan zien als een kans, als iets dat onze creativiteit bevordert. Er zijn manieren om dat te doen. Vroeg opstaan, wandelingen maken, middagslaapjes: het zorgt ervoor dat het ‘defaultnetwerk’ wordt aangejaagd. Hemingway zei over zijn schrijfproces: ‘Stop altijd als het goed gaat (…) en maak je er geen zorgen over tot je de volgende dag weer gaat schrijven.’ Als je met een project stopt op het moment dat je de volgende stap kent, of als je nog wat energie over hebt, is het makkelijker daarna weer door te gaan. Het brein stopt namelijk niet. Dat is de sleutel van de geweldige productiviteit van mensen als Charles Darwin of de Franse wiskundige Henri Poincaré. Die laatste beweerde zelfs dat zijn onderbewuste een betere rekenkundige was dan hijzelf.”
Heeft u inmiddels ook een ander leefritme ontwikkeld?
„Ik heb twee kinderen en een baan. Boeken schrijven doe ik ernaast. Voorheen werkte ik in de avond. Dat heb ik nu omgedraaid. Ik sta ’s ochtends om vijf uur op. Zodra ik wakker word, ga ik aan de slag. Ik heb de computer al klaar staan, de juiste pagina al open, de suiker voor de koffie heb ik de avond ervoor al in mijn mok gedaan. Ik wil op de automatische piloot werken en alleen aan de volgende zin hoeven denken. Als rond zeven uur de rest van het huis wakker wordt, ga ik met de hond wandelen en neem een notitieboekje mee. Vaak noteer ik daarin nog een gedachte. Eenmaal thuis voeg ik deze aantekeningen nog toe. Daarna ga ik naar mijn werk. Ik ga nu eerder naar bed. Rond tien uur, soms wordt het elf uur.”
Dat is wel extreem gedisciplineerd.
„Mijn leven is regelmatig, maar dat geldt voor veel schrijvers. Ik merk dat ik een creatieve boost krijg van het vroege opstaan. Die ochtenduren zijn het enige moment waarop ik ongestoord kan werken. En ik merk dat in de ochtend mijn geest heel open is, het staat nog in contact met mijn onderbewuste, ik heb veel goede ideeën.”
Wat adviseert u de huidige generatie als het om rust gaat?
„Vraag in de VS, Japan of in Europa aan kinderen hoe het gaat en ze zullen zeggen: ik heb het zo druk. Als kinderen vrij hebben, gaan ze achter een computerscherm zitten of zijn ze druk met sociale media. Dat laatste lijkt meer op werk dan dat het een vorm van ontspanning is. Je bent namelijk bezig met het effect dat je hebt op anderen, niet met het ontwikkelen van eigen ideeën. Het is niet hetzelfde als het lezen van een boek of zomaar wat in de leegte staren. Ik vind dat kinderen ‘downtime’ nodig hebben: helemaal niets doen. Dat is belangrijk om geestelijk te groeien. Zo kom je er ook beter achter wie je zelf bent.”
Hoe zit dat met uw eigen kinderen?
„Nou, die zijn al wat ouder en staan zeer sceptisch tegenover sociale media. Ze hebben in Silicon Valley alle moderne snufjes al gezien, weten dat Facebook zo is ontworpen dat je in de verleiding wordt gebracht er veel tijd op door te brengen. Ze begrijpen dat dingen worden ontwikkeld om hun geld af te troggelen. Als rechtgeaarde tieners vinden ze dat stom, ze willen niet gemanipuleerd worden.”
Rust in Uitvoering. Alex Pang. Kosmos Uitgevers, 351 pagina’s, 20 euro.
We geven 3 gratis inkomkaarten weg (twv 12 euro) en 6 kortingskaarten 50%.